در سالهای اخیر، موضوع مهریه و تبعات ناشی از آن به یکی از چالشبرانگیزترین مسائل حقوقی و اجتماعی در کشور تبدیل شده است. چالشی که گاه با حبسهای ناشی از ناتوانی در پرداخت مهریههای سنگین، بر زندگی هزاران خانواده سایه انداخته است. در همین راستا، قانونگذاران با هدف کاهش آسیبهای اجتماعی و ساماندهی به روند ثبت مهریه، اقدام به وضع قوانینی همچون قانون حق الثبت مهریه 1404 نمودهاند. در ادامه به بررسی دقیق جزئیات این قانون، شیوه محاسبه حقالثبت در سال ۱۴۰۴ و پیامدهای آن خواهیم پرداخت.
قانون حق الثبت مهریه 1404 چیست؟
این قانون برای نخستینبار در قالب طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی و مهریه مطرح شده و در حال حاضر در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است. برای درک دقیق مفهوم حقالثبت مهریه، ابتدا باید به مفهوم کلی حقالثبت که یکی از هزینههای مربوط به ثبت اسناد در ایران است، توجه کرد. بر اساس قانون دفاتر اسناد رسمی، حقوقی که دفاتر از مراجعهکنندگان دریافت میکنند، شامل چهار مورد است: حقالثبت، حقالتحریر، مالیات و سایر وجوهی که طبق قوانین دیگر دریافت میشوند.
حقالثبت خود به سه دسته حقالثبت املاک، حقالثبت اسناد و حقالثبت موارد متفرقه تقسیم میشود. در این میان، حقالثبت اسناد، هزینهای است که در زمان تنظیم سند توسط دفاتر اسناد رسمی از طرفین اخذ میشود و نرخ آن در قوانین مشخص شده است. بر همین اساس، حقالثبت مهریه یا به عبارتی مالیات مهریه، مبلغی است که در هنگام ثبت نکاح و سند ازدواج در دفاتر ازدواج، بابت ثبت سندی که در آن مبلغ مهریه درج شده، دریافت میشود.
پیش از طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی و مهریه، چنین مفهومی در نظام حقوقی ایران وجود نداشت و با ارائه این طرح، موافقتها و مخالفتهایی نیز در جامعه حقوقی و عمومی مطرح شده است.
موافقان این طرح معتقدند که با اعمال هزینه حقالثبت برای مهریه و الزام زوجین به پرداخت آن در زمان ثبت ازدواج، از تعیین مهریههای سنگین جلوگیری شده و در نتیجه، تعداد افرادی که به دلیل عدم پرداخت مهریه به زندان میافتند، کاهش خواهد یافت. در مقابل، مخالفان بر این باورند که مهریه تنها ابزار مالی برای حفظ حقوق زن در کشور محسوب میشود و ایجاد محدودیت در این زمینه، میتواند موقعیت حقوقی زنان را تضعیف کند.
طبق قانون حق الثبت مهریه، هنگام مراجعه زوجین به دفاتر ازدواج برای ثبت نکاح، باتوجه به میزان مهریه، مبلغ مشخصی از آنها دریافت میشود.
حق الثبت مهریه چگونه محاسبه میشود؟
یکی از مسائل مهمی که در رابطه با قانون جدید مهریه مالیات مطرح میشود، موضوع میزان و روش محاسبه آن در سال ۱۴۰۴ است. بر اساس طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی و مهریه، نحوه محاسبه حق ثبت مهریه به شکل دقیق مشخص شده است.
در ابتدا باید گفت که مهریه تا سقف ۱۴ سکه شامل حق ثبت نمیشود و هیچ مبلغی بابت آن دریافت نمیگردد. برای مهریههایی که بین ۱۴ تا ۱۰۰ سکه تعیین شدهاند، میزان حق ثبت چهار دهم درصد از ارزش کل سکهها خواهد بود. در صورتی که مهریه بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ سکه باشد، میزان حق ثبت آن ۲ درصد از ارزش سکهها است. اما اگر مهریه از ۲۰۰ سکه فراتر رود، نرخ حق ثبت ۱۵ درصد از کل ارزش سکهها در نظر گرفته میشود. فرمول محاسبه حق ثبت مهریه در سال ۱۴۰۴ به صورت زیر تعریف شده است:
نرخ حق ثبت × ارزش کل سکهها ÷ ۱۰۰ = حق ثبت مهریه
برای درک بهتر این فرمول، مثالی ارائه شده است. فرض کنید زوجین مهریهای معادل ۴۰۰ سکه تعیین کردهاند. با نرخ فعلی سکه به مبلغ ۱۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان، ارزش کل سکهها برابر با حاصل ضرب ۴۰۰ در ۱۴،۳۰۰،۰۰۰ خواهد بود که مجموع آن ۵ میلیارد و ۷۲۰ میلیون تومان میشود. با توجه به اینکه نرخ حق ثبت برای مهریه بالای ۲۰۰ سکه برابر با ۱۵ درصد است، میزان حقالثبت این مهریه معادل ۸۵۸ میلیون تومان خواهد بود.
قانون جدید مهریه مالیات چگونه پرداخت میشود؟
طبق طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی و مهریه، افرادی که قصد ازدواج و تعیین مهریه دارند، باید پیش از توافق نهایی و ثبت ازدواج در دفاتر ازدواج، با اطلاع از نرخ میزان مهریه، یا مقدار آن را متناسب با توان مالی خود کاهش دهند، یا آماده پرداخت حقالثبت سنگین باشند.
در مواردی که مبلغ مهریه پایین باشد و در نتیجه حقالثبت نیز رقم کمی داشته باشد، یا در صورت برخورداری زوج از توان مالی کافی برای پرداخت آن، پرداخت این هزینه برای زوجین مشکلساز نخواهد بود و میتوانند بدون دغدغه، برای ثبت ازدواج و مهریه اقدام کرده و حق ثبت را پرداخت کنند.
در این میان، پرسشی که مطرح میشود این است که روش پرداخت حقالثبت مهریه در دفاتر ازدواج چگونه خواهد بود؟ آیا امکان پرداخت اینترنتی وجود دارد یا این فرآیند مشابه پرداخت حقالتحریر در دفاتر اسناد رسمی انجام میشود؟
در پاسخ باید گفت، در صورتی که این طرح در مجلس تصویب شده و به عنوان قانون اجرایی شود، نحوه پرداخت حق ثبت مهریه مانند سایر انواع حقالثبت، از طریق دستگاههای کارتخوان مستقر در دفاتر اسناد رسمی انجام خواهد گرفت.
پرداخت مبلغ حق الثبت مهریه با چه کسی است؟
یکی از مهمترین پرسشهایی که در راستای قانون جدید حق الثبت مهریه وجود دارد این است که مسئول پرداخت این مبلغ چه کسی است؟ طبق آنچه در طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی و مهریه آمده، برخلاف هزینه دادرسی مهریه که بر عهده زوجه است، پرداخت حقالثبت مهریه به صورت مساوی بین زوجین تقسیم میشود.
بر اساس این طرح، هر یک از زوجین موظف به پرداخت ۵۰ درصد از مبلغ حقالثبت مهریه هستند. با این حال، موضوع پرداخت این هزینه میتواند با توافق طرفین تغییر یابد. به این معنا که در صورت توافق، امکان پرداخت کل مبلغ حقالثبت مهریه توسط یکی از طرفین، برای مثال توسط زوج، وجود دارد و چنین توافقی از نظر قانونی مشکلی نخواهد داشت.
زمان اجرایی شدن جدیدترین قانون مهریه
طبق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده که جدیدترین قانون در زمینه شرایط پرداخت مهریه است، این قانون در حال حاضر لازمالاجرا بوده و در محاکم نیز مورد استناد قرار میگیرد. اگر مهریه تعیینشده هنگام عقد تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، زن میتواند با تنظیم دادخواست یا تقاضای صدور اجرائیه آن را مطالبه کند و مرجع اجرایی موظف است به تقاضای زوجه یا نماینده قانونی او، نسبت به شناسایی و توقیف اموال زوج تا میزان محکومبه اقدام نماید.
بر اساس تصویب قانون جدید مهریه در مجلس، مهریه تا سقف ۱۴ سکه از پرداخت حقالثبت معاف شده است. در مواردی که مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه تعیین شده باشد، پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه تنها در صورت تمکن مالی زوج امکانپذیر خواهد بود. این موضوع، مانع از اجرای مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز نخواهد شد.
تعداد سکه در جدیدترین قانون مهریه
در بحث مطالبه مهریه، یکی از سوالات رایج این است که طبق قانون جدید مهریه، تعداد سکهها باید چند عدد باشد. بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، اگر مهریه تعیینشده در زمان عقد تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، مطالبه آن مشمول ماده ۲ قانون اجرای محکومیتهای مالی خواهد بود. اما در صورتی که مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد، تنها در صورت تمکن مالی زوج، امکان پرداخت مازاد آن وجود دارد. همچنین، رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز همچنان الزامی است.
در نتیجه، نمیتوان گفت قانون جدید، تعداد خاصی برای مهریه تعیین کرده است. قانونگذار در خصوص میزان مهریه دخالتی نکرده و تنها شرایط مطالبه تا سقف ۱۱۰ سکه و مازاد آن را مشخص کرده است. بنابراین، تعداد سکهها در قانون جدید مهریه به صورت عدد مشخص و الزامآور تعیین نشده است.
نحوه اجرای محکومیت مالی در قوانین مهریه
بر اساس اعلام کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس، برخی مواد از قانون مهریه و نحوه اجرای محکومیت مالی در رابطه با مهریه تصویب شده است. طبق قانون جدید حق طلاق زن و حق طلاق مرد سال 1404 موارد زیر قابل اجراست:
- نخست آنکه در صورتی که مرد دادخواست اعسار ارائه دهد، تا زمانی که توانایی مالی وی اثبات نشده باشد، امکان حبس او وجود ندارد.
- همچنین زن میتواند با ارائه سند مهریه خود، به عنوان یک سند اجرایی و ثبتی، بدون نیاز به طرح دادخواست در دادگاه، از طریق ادارات ثبت و قسمت اجرائیات ثبت، اقدام به اجرا گذاشتن مهریه نماید.
جالب است بدانید که یکی از روشهای پرکاربرد در حل اختلافات زناشویی، طلاق توافقی است که فرایندی سریعتر و کمتنشتر نسبت به سایر انواع طلاق دارد و معمولاً در مدت زمان مشخصی انجام میشود.
جمعبندی
در پاسخ به چالشهای ناشی از مهریههای سنگین و افزایش زندانیان مالی، قانونگذاران طرح قانون حق الثبت مهریه 1404 را با هدف مدیریت بهتر مهریه و پیشگیری از بار حقوقی و کیفری آن، ارائه کردهاند. بر اساس این قانون، هنگام ثبت ازدواج، مهریه تا سقف ۱۴ سکه از پرداخت حقالثبت معاف است. برای مهریههای بین ۱۴ تا ۱۰۰ سکه، ۰.۴ درصد، برای مهریههای بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ سکه، ۲ درصد و بالای ۲۰۰ سکه، ۱۵ درصد از ارزش کل سکهها بهعنوان حقالثبت دریافت میشود.
پرداخت این هزینه، بهصورت مساوی میان زوجین تقسیم میشود، مگر اینکه با توافق طرفین، یکی از آنها کل مبلغ را بپردازد. نحوه پرداخت نیز از طریق دستگاههای کارتخوان موجود در دفاتر ازدواج انجام میشود.
سوالات متداول
۱. حقالثبت مهریه چیست؟
حقالثبت مهریه مبلغی است که هنگام ثبت نکاح و سند ازدواج در دفاتر ازدواج بابت ثبت سندی که مبلغ مهریه در آن قید شده، دریافت میشود.
۲. چگونه حقالثبت مهریه در سال ۱۴۰۴ محاسبه میشود؟
مهریه تا ۱۴ سکه معاف از حقالثبت است. برای ۱۴ تا ۱۰۰ سکه، ۰.۴ درصد، برای ۱۰۰ تا ۲۰۰ سکه، ۲ درصد و برای بیش از ۲۰۰ سکه، ۱۵ درصد از ارزش کل سکهها به عنوان حقالثبت دریافت میشود.
۳. پرداخت حقالثبت مهریه چگونه انجام میشود؟
پرداخت حقالثبت مهریه همانند سایر هزینههای ثبت از طریق دستگاه کارتخوان در دفاتر اسناد رسمی صورت میگیرد و مبلغ آن بین زوجین به طور مساوی تقسیم میشود مگر توافق دیگری باشد.
4. آیا حق ثبت مهریه تصویب شد؟
نکته مهم درباره حق ثبت مهریه در قانون جدید این است که با وجود تصویب این موضوع در مجلس، برای اجرایی شدن آن باید مراحل بعدی طی شود و در حال حاضر (سال ۱۴۰۴) حق ثبت مهریه به صورت عملی اجرا نمیشود.
5. در چه شرایطی مهریه به زن تعلق نمیگیرد؟
در صورتی که زوجین قبل از نزدیکی از وکیل طلاق استفاده کرده و طلاق گرفته باشند یا اگر عقد ازدواج باطل باشد، مهریه به زن تعلق نمیگیرد.
قانون جدید حق طلاق زن و حق طلاق مرد سال 1404 چیست و چه تاثیری دارد؟ هزینه وکیل طلاق 1404| راهنمای جامع برای انتخابی هوشمندانه و بدون دغدغه